Cụm 3 Bài “Hoàng Hữu Phước Đã Nói Về Giới Y Tế”

Hoàng Hữu Phước, MIB

28-8-2017

Bài 2:

Hỡi Ơi Những Thiên Thần Áo Trắng

(Bài đăng lần đầu ngày 05-4-2010 ở http://www.emotino.com/bai-viet/18504/hoi-oi-thien-than-ao-trang trên Emotino)

Hoàng Hữu Phước, MIB

05-4-2010

Y Tế Bài 2

A- Dẫn Nhập: Ba Điều Bốn Chuyện

Trong một bài viết gần đây tôi có nêu lên ba điều rõ ràng tối cần thiết trong xã hội mới, thời đại mới, những ràng buộc nhân-quả mới, cực kỳ khắc nghiệt và nghiêm trọng nhãn tiền, để mong ai cũng hiểu rằng chính mình đang kinh doanh – nếu đang sống thực sự, làm việc thật sự, có trí hóa thật sự, và có giáo dục thật sự – và hiểu cái đạo l‎ý kinh doanh thực sự phải như thế nào, đó là

(a) không ngừng chăm chút tuyệt vời cho sản phẩm chào bán,

(b) xem khách hàng là vua, và

Với ba điều ấy, tôi dẫn ra bốn chuyện trong đó có nói về giới y bác sĩ cũng như những hậu quả khôn lường từ sự chưa bao giờ đặt ra đúng ý nghĩa cho những “ngày tôn vinh” nghề nghiệp, trong đó có một ngày liên quan đến sinh mạng vật chất của con người, và có một ngày liên quan đến sinh mạng tinh thần cũng của con người, mà phạm vi bài này xin chỉ nói về những Thiên Thần Áo Trắng, chưa nói gì đến các vị Thiên Thần Phấn Trắng Nhất Tự Vi Sư, Bán Tự Cũng Vi Sư tuốt.

B- Lương Y: Phân Định Lại Từ Ngữ Cho Đúng

Trước khi nói về các Thiên Thần Áo Trắng – tạm cho là danh từ đặc biệt này do người đời đặt cho thày thuốc dù cán cân nặng hơn nghiêng về hướng … các thầy thuốc tự gọi mình như thế để tự tôn vinh mình, hệt như … Thiên Thần Mũ Đỏ “tự phong” của quân Nhảy Dù chế độ Cộng Hòa – tôi thấy nhất thiết phải làm rõ một điều bất hợp l‎ý trong sử dụng từ ngữ: “bác sĩ” là tên gọi cho thầy thuốc Tây Y và “lương y” cho Đông Y và Nam Y.

Lương y như từ mẫu là câu thường được nghe nói đến, có nghĩa “thầy thuốc lương thiện tốt lành có lương tâm luôn chăm sóc bịnh nhân kỹ lưỡng như người mẹ hiền chăm sóc con thơ”; như vậy, nếu dùng “lương y” để gọi riêng thầy thuốc Nam hay thuốc Bắc tức Đông Y thì phải chăng Tây Y không … “lương thiện”? Thêm vào đó, nhiều thầy thuốc gia truyền cây nhà lá vườn không có học vị nên không thể xưng danh bác sĩ, phải núp sau từ “lương y” để hoạt động khám chũa bệnh. Ngoài ra, cách gọi “lương y” mang ý phân biệt đối xử, bên trọng, bên khinh, cứ như thể đã qua thế kỷ hai mươi mốt rồi mà các “bác sĩ” Việt Nam vẫn còn mông muội cho rằng chỉ có họ mới được đào tạo bài bản hàn lâm, còn đồng nghiệp Đông Y vẫn còn theo lối cũ truyền khẩu hay gia truyền hay sao?

Vì vậy, cách duy nhất đúng cho chức nghiệp này nên là “bác sĩ Tây y” và “bác sĩ Đông y” để từ đó mới phân định bác nào hữu lương và bác nào bất lương qua cách từng bác đã và đang làm gì với chức nghiệp cụ thể, với bịnh nhân cụ thể, và với cái lương tâm trừu tượng.

C- Vấn Đề Trang Phục: Trắng – Xanh – Trần

1- Trắng:

Trước đây y bác sĩ Phương Tây hay mặc áo trắng mà mục đích thật sự chỉ là để làm nổi bật màu máu bịnh nhân. Sự mất vệ sinh này là điều tệ hại có thật, không là sự bôi nhọ y tế Âu Mỹ cận đại.

Trong cuối thế kỷ XIX, 25% sản phụ tại Mỹ chết ngay sau khi sinh vì chứng sốt sản hậu puerperal fever mà sau này được phát hiện là do khuẩn Streptococcus pyogenes gây ra. Vào năm 1843, bác sĩ Oliver Wendell Holmes (có con trai là Oliver Wendell Holmes Jr. sau làm Chánh Án Tòa Án Tối Cao Hoa Kỳ) phát hiện tỷ lệ cao các sản phụ chết do sản hậu có thể được làm giảm đi đáng kể nếu ông rửa tay tay sạch sẽ sau mỗi lần đỡ đẻ. Ông vội vàng viết một bài gởi đăng trên Tạp Chí Tam Cá Nguyệt Dược Phẩm & Phẫu Thuật New England, để rồi bị đồng nghiệp khắp nơi chống đối, phỉ báng, đe dọa xóa tên khỏi Viện Hàn Lâm Y Học do dám biến những bác sĩ đáng kính thành những tên giết người dơ dáy do họ sau mỗi ca phẫu thuật hoặc thực tập trên tử thi xong là chùi đôi tay vấy máu mủ tanh hôi lên áo rồi quay sang đỡ đẻ hay giải phẫu cho người khác, xem chiếc áo trắng đầy máu mủ tanh tưởi là chứng tích của sự tận tụy của một thiên chức cao qu‎ý lịch lãm hàn lâm. Song, ông còn may mắn hơn một đồng nghiệp khác là bác sĩ Ignaz Philipp Semmelweis người Áo gốc Hungary vốn về sau được tôn vinh là ân nhân của sản phụ toàn thế giới (…phương Tây), “nổi tiếng” hơn cả Holmes. Semmelweis trong cùng thời gian trên do đau lòng trước tỷ lệ tử vong quá cao của sản phụ đã dày công tìm hiểu và chế ra một dung dịch sát trùng, yêu cầu các bác sĩ dùng rửa tay ngay sau mỗi lần giải phẩu tử thi hay bịnh nhân, nhưng ông bị công kích, tấn công, tẩy chay, trừng phạt, đến độ ưu uất, tinh thần sa sút trầm trọng, rồi qua đời trong nghèo khó và im lặng với chỉ đôi ba người đưa đám, không có đến một lời cáo phó hay thông tin của bất kỳ bịnh viện hay viện hàn lâm nào trên báo chí. Làm con người ai cũng có cái đức tính thiên phú để phân biệt người và thú là lòng biết ơn, do đó bịnh nhân rất có thể đã xem y bác sĩ như vị thần cứu mạng của mình, gọi họ là những thiên thần áo trắng, không màng đến việc tấm áo trắng ấy thật ra rất rằn-ri đỏ hay lốm đốm đỏ hay chằng chịt hoa văn đỏ chứ không tinh thuần, khiết trắng.

2- Xanh:

Tuy nhiên, theo thời gian thì chân l‎ý bao giờ cũng lấy lại được giá trị tự thân, và bác sĩ Tây Y của thế kỷ hai mươi bắt đầu học cách vệ sinh y như bác sĩ Đông Y thời…trung cổ (ngay ở Việt Nam các “bà mụ đỡ đẻ” ở nông thôn từ ngàn xưa cũng đã biết rửa tay bằng nước trà hoặc nước pha rượu hay nước nấu với thảo dược, trước khi đưa bàn tay vào cơ thể sản phụ), khiến màu trắng trở thành sự tinh khiết, “vệ sinh” vốn rất cần thiết đối với môi trường y tế. Nhưng cũng theo thời gian, người ta thâm thúy hơn, hiểu biết hơn, lịch sự hơn, tâm l‎ý hơn, và chuyên nghiệp hơn nên biết rằng màu áo trắng trong khung cảnh trắng toát của bịnh viện trở nên đáng sợ, tang tóc, lạnh lẽo, gây tâm l‎ý bất an nơi bịnh nhân, cũng như màu đỏ của chữ thập luôn nhắc nhở đến máu me và tai họa. Nhiều nước tiên tiến đã điểm trang bộ mặt y tế của mình khác đi, với tường bịnh viện màu xanh lá, áo y bác sĩ màu xanh lá, và xe cứu thương có chữ thập màu xanh lá (hoặc xanh dương, và bỏ luôn “chữ thập” vốn được nhiều tỷ người cho là hình tượng của …nghĩa trang, hoặc “né” bằng cách thay chữ thập bằng ngôi sao sáu cánh hình thành từ 3 miếng băng cá nhân); thậm chí các y bác sĩ cũng vì màu xanh tâm l‎ý thân thiện với bịnh nhân mà không đeo vắt vẻo cái ống nghe stethoscope khi không đang trực tiếp khám bịnh tại bàn làm việc của riêng mình; lúc nào cũng cố ra dáng khoan thai, dịu dàng, thay vì lúc nào cũng vắt ống nghe trên người ra vẻ khẩn trương, bận rộn, tất tả, dù chỉ là đi qua lại trong hành lang, gợi thiên hạ nhớ lại thời kỳ nhiều thế kỷ các vị cần mẫn tận tụy trét đầy máu mủ trên người.

Nhưng đó là ở nước ngoài. Người Việt ta giá như cũng quan tâm đến chất lượng của những người đang nhận tiền của mình để làm dịch vụ khám chữa bịnh cho mình thì ắt đã có quyền gọi những thầy thuốc phục vụ tốt với tên mới là Thiên Thần Áo Xanh Lá từ lâu.

3- Trần:

Thế nhưng sự đời lại không chỉ phức tạp ở cái sắc cái màu, mà còn ở cái ngữ nghĩa của bản thân từ “thiên thần” nên khiến thêm rách việc, vì thậm chí có cả Thiên Thần Không Áo, tức Thiên Thần Trần tức Thiên Thần Truồng, làm thành ngữ Thiên Thần Áo Trắng có khi phải bị méo nghĩa theo quy luật rất bình thường của bài bản Lexicology, mà xin độc giả vui lòng đọc hồi sau sẽ rõ.

D- Xóa Nhòa Ranh Giới Thiện – Ác

“Thiên Thần Trần” là hình ảnh những thiên thần trong bộ phim hoành tráng Legion đang được chiếu tại các cinema sang trọng ở thành phố Hồ Chí Minh. Các thiên thần này vẫn còn lịch sự vì hình ảnh các thiên thần trong các bức danh họa từ xưa đến nay thì không chỉ “trần” mà còn đánh đố thiên hạ xem ai có nhìn thấy quần của thiên thần màu gì không. Nhưng điều đáng nói ở đây là nếu như trong Thánh Kinh Cựu Ước (Genesis 19) có đoạn kể về các thiên thần chắc là rất đẹp đẽ có cánh chim bồ câu bay vào hai thị trấn Sodom và Gomorrah để giết sạch nam phụ lão ấu – ngoại trừ Lot cùng vợ và hai cô con gái – thì Legion cho thấy ngoại hình kinh khủng và kinh dị của các thiên thần có cánh dơi do Thượng Đế hạ chỉ sai xuống trừng trị loài người sa đọa, để … thây chất thành núi máu chảy thành sông.

Như vậy, đã có ngày càng nhiều những bất lợi cho giới y bác sĩ Việt Nam khi cái từ “thiên thần” đã không còn duy chỉ mang ý nghĩa lương thiện và nhân hậu, và nhất cử nhất động của các vị trái với “lương thiện và nhân hậu” đều luôn bị đánh giá nghiêm khắc. Phim ảnh chỉ dùng mỗi chữ “angel” để chỉ các thiên sứ, dù đó là thiên thần mang phần thưởng của Thượng Đế hay thiên thần làm nghiệm vụ một thiên lôi; trong khi đó phần thuyết minh tiếng Việt cho phim Legion phải nói rõ là “ác thần” để chỉ các “angel” kinh khủng kinh dị kinh hoàng làm công tác thiên lôi ấy.

Ác Thần Áo Trắng sẽ là thành ngữ mới nếu sự suy đồi y đức lại đến từ các “Thầy” chốn đại học đường y dược của nước nhà, do chẳng có cách chi mà tin rằng 100% các “bác” ra trường do các “Thầy” ấy đào tạo lại miễn nhiễm với “thầy nào, trò nấy”.

E- Kết Luận: Legion và Nightingale

Cho dù thiên sứ quấn vải trắng có cánh chim bồ câu vung gươm nhuốm máu ngay cả trẻ thơ thuộc những gia đình sa đọa như ghi trong kinh thánh, hay những thiên thần ở trần có cánh dơi trong phim Legion, thì các thiên thần ấy cũng còn làm theo lịnh vị chủ tể minh quân muốn trừng trị những sinh linh mà chủ tể ấy liệt vào hàng xấu xa trụy lạc; trong khi một số thiên thần áo trắng ở Việt Nam ra tay giết hại không gươm không đao những đồng bào nghèo khổ qua việc kê đơn thuôc vô tội vạ để hưởng hoa hồng từ nhà sản xuất thuốc, vui hưởng có khi đến vài trăm triệu đồng mỗi tháng. Xem ra cái y đức là điều lạ lẫm của những người hùng hục khí thế tham gia góp phần đẩy giá thuốc lên cao chót vót, “tàn sát” nam phụ lão ấu, tự biến mình thành những kẻ bất nhân làm điếm nhục gia phong vì đã mặt dày mày dạn dám thốt lời thề nguyền Hippocrates y học thiêng liêng trong khi thực chất bản thân lại khác gì bọn Hypocrite trụi trần, ghiếc gớm.

Ngày Thầy Thuốc lẽ ra chỉ nên là ngày các y bác sĩ Tây Y và Đông Y nghiêm khắc nhìn lại màu áo của mình, và có khi còn để xem rõ mình có còn mặc áo che thân giữa đám đông hay không; vì rằng người Việt không cần có Ngày Thầy Thuốc mới biết ơn những lương y, và thầy thuốc “hữu lương” đâu cần có một ngày “tôn vinh” chức nghiệp của mình và…mình. Thầy thuốc “hữu lương” ắt ít ai muốn có Ngày Thầy Thuốc vì biết nó cũng sẽ là danh thơm cho thầy thuốc “bất lương” hưởng sái.

Suy cho cùng, sự công bằng nên được dựng xây trong lòng tác nghiệp y tế qua việc đề ra thêm Ngày Bịnh Nhân đễ các Thiên Thần Áo Trắng tỏ sự biết ơn sâu xa những Thiên Thần Áo Ngũ Sắc, những người đã đến từ nhiều thành phần khác nhau của xã hội, giàu có, nghèo có, mặc áo đủ thứ màu khác nhau, mức độ lành lặn và thơm khác nhau, nhưng tất cả đều có chung một điểm là trả tiền sòng phẳng – trực tiếp bằng tiền mặt hay gián tiếp qua chế độ bảo hiểm y tế luật định thậm chí do các tổ chức hay cá nhân cưu mang từ thiện – để không làm thầy thuốc thất nghiệp.

Và khi ai cũng là…Thiên Thần ráo trọi thì bịnh nhân nghèo nếu ăn cắp ống nghe của bịnh viện sẽ chẳng làm chết thầy thuốc nào, trong khi y bác sĩ giàu nhờ ăn cắp sức khỏe bịnh nhân sẽ làm bịnh nhân túng quẫn hơn và sinh mạng bị đe dọa; tuy nhiên, nếu cả hai tên cắp này bị đánh đồng cho cùng là “thần” ở trần hay ở truồng, có cánh dơi, thì người trước (ăn trộm ống nghe của bác sĩ) vẫn nhẹ tội hơn vì có khi họ chưa hề nghe nói về anh Robin Hood ở Anh Quốc tốt đẹp hơn 208 gã Tàu ở Lương Sơn Bạc cả tỷ lần, nhưng dứt khoát nhiều tỷ phần trăm là kẻ sau (ăn trộm sức khỏe bịnh nhân) biết mình mãi ở dưới gót giày của nữ y tá Florence Nightingale cũng của Vương Quốc Anh.

Hoàng Hữu Phước, Thạc-sĩ Kinh-Doanh Quốc-Tế

Tham khảo:

Cụm 3 bài “Hoàng Hữu Phước Đã Nói Về Giới Y Tế”:

Bài 1: Thư Gởi Nghị Sĩ Phạm Khánh Phong Lan – 2013 : https://hoanghuuphuocvietnam.wordpress.com/2017/08/26/hoang-huu-phuoc-da-noi-ve-gioi-y-te-cum-3-bai/

Bài 2: Hỡi Ơi Những Thiên Thần Áo Trắng – 2010 : https://hoanghuuphuocvietnam.wordpress.com/2017/08/28/hoi-oi-nhung-thien-than-ao-trang/

Bài 3: Lời Khuyên Dành Cho Bác Sĩ – 2013

Các bài khác về Y Khoa:

Bộ Trưởng Y Tế Nguyễn Thị Kim Tiến – 2016

Thực Phẩm Chức Năng – 2010

Nhân Tài Y Khoa Miền Nam – 2009

Sự Hoang Đường Huyễn Hoặc Của “Phương Thuốc Rượu Tỏi” – 2010

hoanghuuphuocvietnam