Hoàng Hữu Phước, MIB
11-01-2016
Gần nửa thế kỷ đã trôi qua từ ngày giải phóng 30-4-1975, thế mà thiên hạ vẫn cứ nói về trình độ yếu kém tiếng Anh của lực lượng lao động Việt Nam dù đã bao phen cải cách giáo dục. Như tôi đã khẳng định với sinh viên của tôi cách nay hơn 30 năm rằng cách dạy và học ở Việt Nam hoàn toàn sai do không biết đâu là ưu thế sẵn có của người Việt nên sẽ mãi mãi không thể nào có chuyện người Việt Nam sẽ giỏi tiếng Anh, và rằng các sinh viên của tôi muốn giỏi tiếng Anh – kể cả muốn giỏi tiếng Anh hơn tôi – hãy áp dụng phương pháp của tôi. Bảy chứng bịnh trầm kha ở Việt Nam rất rõ nét như sau:
1) Rập khuôn bài bản nước ngoài chú trọng đến khâu nói, trong khi không hiểu gì về các cái khuôn ấy, nên dù có thay đổi tăng cường xoành xoạch, lớp có trang bị wifi, máy vi tính, overhead projector, micro, phục vụ việc dạy và học tiếng Anh thì chẳng học sinh nào “giỏi” được tiếng Anh.
2) Sử dụng sai người theo cách từ chương: giao một người phụ trách ban khảo thí tiếng Anh ở Thành phố Hồ Chí Minh chỉ vì đó là một nữ tiến sĩ dạy đại học để rồi đề thi Tú Tài môn tiếng Anh mà các câu hỏi lại phải ghi bằng tiếng Việt ở các tiêu đề (thí dụ: “hãy điền vào chỗ trống một trong các từ cho sẵn ở a, b, c, và d”; hoặc “hãy dịch đoạn sau đây ra tiếng Anh”) còn Báo Tuổi Trẻ thịnh trọng đăng bài của nữ tiến sĩ ấy dạy cách học giỏi tiếng Anh bằng cách hãy vào trang web nọ để kiểm tra từ vựng.
3) Dạy tiếng Anh mà khư khư tự ái dân tộc nên sách tiếng Anh phải do người Việt của cách mạng soạn nên giáo trình thuộc cấp thấp, không như thời Việt Nam Cộng Hòa sử dụng bộ English for Today của Nhà xuất bản McGraw Hills của Hoa Kỳ rất đạt yêu cầu dạy và học.
4) Dạy tiếng Anh ở trung học mà cứ khư khư phải nhét cho bằng được tinh hoa Việt Nam nên nay thì soạn sách giáo khoa tiếng Anh có mời một người nước ngoài tham gia biên soạn chung với bốn người Việt Nam, in ấn màu sắc công phu, nhưng khi học trò tôi đưa tôi xem qua sách tiếng Anh cải cách ấy mà các em đang phải dạy thì tôi nói ngay với các em là sách chỉ đáng ở trong sọt rác do có bài “Phở”. Tôi bảo các em rằng đó là sự ngu xuẩn của người soạn vì (a) “phở” không là cái thá gì của tiếng Anh để viết về nó, và (b) thầy giáo cô giáo bị đặt vào vị thế nguy hiểm khi dạy do sẽ lúng túng cà lăm nếu học sinh cắc cớ yêu cầu thầy cô nói và viết bài luận mẫu về bánh xèo, bánh cóng, bánh cuốn, bánh canh cua, bún bò Huế, bò nướng lá lốt, v.v.
5) Phí tiền của để tạo các chương trình “dạy tiếng Anh” trên tivi VTV Hà Nội do một thạc sĩ (MA) tên Hùng học ở Anh Quốc về phụ trách, nhưng ông Hùng MA này luôn luôn ngồi thừ ra trước máy thu hình, giọng nói buồn ngủ, tiến hành dạy ca mấy bài hát tiếng Anh cho bốn nữ sinh mà bốn cô bé này cũng ngồi thừ như mông bị ngấm keo vạn năng hiệu Con Voi dính khắng vào mặt ghế – nghĩa là không thấy cái sinh động hoạt bát hoạt náo của cả “thầy” và “trò”.
6) Toàn bộ các chức sắc phụ trách môn học tiếng Anh trung học ở Việt Nam đều sai bét do không hiểu được tầm quan trọng của viết tiếng Anh và văn phạm tiếng Anh trong tương hỗ tương tác với nói tiếng Anh.
7) Các trường đại học ở Việt Nam đã dùng sai người trong đội ngũ giảng huấn tiếng Anh, khiến sinh viên tốt nghiệp ngay cả của chuyên khoa tiếng Anh cũng không thể đạt yêu cầu về Tiếng Anh. Một nhân viên của tôi ở CIMMCO International thuộc lớp đàn em của tôi ở Khoa Anh Văn Đại Học Tổng Hợp Thành phố Hồ Chí Minh sang định cư ở Mỹ, lấy bằng thạc sĩ toán học, dạy học ở nhiều tiểu bang ở Hoa Kỳ (chủ yếu ở Texas và California), sang dạy cả ở Canada, sau 20 năm ở hải ngoại nay mới hồi hương trở về định cư ở Việt Nam, có về thăm trường xưa (nay là Đại Học Khoa Học Xã Hội Và Nhân Văn), và đã nổi giận đùng đùng xin gặp lãnh đạo trường để chất vấn vì sao toàn bộ lãnh đạo Khoa Anh lại là thạc sĩ / tiến sĩ ngành “giảng dạy tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai” ở Philippines vì như thế thì số người này cách chi có trình độ để dạy văn chương Anh, văn chương Mỹ, v.v., là các môn cao cấp của ngôn ngữ Anh. Tất nhiên, không lãnh đạo nào ưa thích các câu hỏi đó do không có câu trả lời, và em Việt Kiều Mỹ này đến thăm tôi để nói lên bức xúc của em, tức giận của em trước sự xuống cấp của trình độ dạy và học ở đại học từng lừng danh ấy mà em tự hào là lớp đàn em xứng đáng của tôi, đồng thời trách tôi sao làm nghị sĩ mà thờ ơ để cho cớ sự đó xảy ra cho tiền đồ tiếng Anh của Việt Nam. Thấy em có cái trực tính của nhà chuyên nghiệp Âu Mỹ, tôi phải giải thích với em rõ (a) tôi đâu có quyền hạn gì đối với ngành giáo dục, (b) tôi ngoài Đảng nên có đóng góp ý kiến cũng chẳng quan chức nào của ngành quan tâm, và (c) chẳng đại học nào dại dột mời tôi đến giúp do các giáo sư Anh Văn ở đấy không muốn vừa bị tôi vạch mặt chỉ tên là dạy sai dạy dỏm dạy tầm bậy tầm bạ vừa bị tôi thu hút hết sinh viên của họ, thậm chí cái trường Cao Đẳng Sư Phạm nay là Đại Học Sài Gòn cũng bỏ luôn vài môn sau khi làm tôi phải thôi việc do không ai dạy nổi nên sinh viên đâu được học các phân môn đặc thù ấy để có đẳng cấp tiếng Anh như kỳ vọng của các nhà tuyển dụng và của xã hội.
Tôi từng định viết trên Emotino một loạt 7 bài theo yêu cầu của một số giáo viên Anh Văn ở Hà Nội (ưa thích các bài viết tiếng Anh của tôi trên Aspiration và Emotino) và Thành phố Hồ Chí Minh (học trò cũ của tôi), gồm các tựa đề soạn sẵn như:
– Bài 1: Chuẩn bị hành quân: Ngoảnh nhìn chân lý, Vất bỏ hoang đường
– Bài 2: Chuẩn bị hành quân: She Don’t và You Is
– Bài 3: Vào trận: Quy trình duy nhất đúng để học giỏi một ngoại ngữ
– Bài 4: Vào trận: Tiếng Anh Formal
– Bài 5: Vào trận: Nói giỏi tiếng Anh
– Bài 6: Cắm cờ chiến dịch: Sa trường
– Bài 7: Bí kíp trận mạc
Tuy nhiên, sau khi đăng được hai bài thì xảy ra sự việc bọn đạo tặc chui vào Emotino xóa bài của tôi vì tôi chưởi mắng Đài BBC, đồng thời bày đặt viết liung tung bằng tiếng Việt chê bai trình độ tiếng Anh của tôi sau khi đã gởi hàng trăm tin nhắn đe dọa ném lựu đạn vào văn phòng tôi, khiến tôi nổi giận không viết thêm, đồng thời từ bỏ Emotino, tự lập ra blog mới. Nay xin đăng lại hai bài ấy để qua đó các bạn có thể sơ lược nắm được hành trạng tư duy của tôi đối với việc làm thế nào học tiếng Anh thực sự giỏi ở Việt Nam.
Để Học Giỏi Tiếng Anh
Bài 1
Chuẩn Bị Hành Quân: Ngoảnh Nhìn Chân Lý, Vất Bỏ Hoang Đường
Hoàng Hữu Phước, MIB
KHÚC DẠO ĐẦU
Để đáp ứng yêu cầu của rất nhiều người (học trò, đồng nghiệp, phụ huynh, nhân viên, và bạn hữu) trong vài chục năm qua – ngay cả trước khi có internet và Emotino – về cách học giỏi tiếng Anh, sau thời gian suy nghĩ đắn đo vì rằng nếu viết “thật” thì hóa ra tôi ở vị trí cao để bài xích, phản bác tất cả mọi điều đã và đang áp dụng ở Việt Nam do những chức sắc cao nhất về Tiếng Anh đề xuất và thực hiện; mà nếu làm lơ, viện cớ bận rộn để tránh né việc viết lách về chủ đề này thì chỉ sợ tuy được một hay hai bậc thầy trong thiên hạ tắc lưỡi cảm thông ngậm ngùi đồng cảm thương cho thân phận thất thời thất thế của mình không đất dụng võ phục vụ sự nghiệp giáo dục nước nhà, nhưng lại bị đa số sẽ cho rằng mình dấu nghề y như cung cách tổ tiên bọn Tàu luôn dấu bớt tuyệt chiêu vì sợ học trò làm đảo chính chiếm môn phái hay dành mối khách hàng khiến võ nghệ bọn Tàu dần bị triệt tiêu (bị phương Tây đánh chiếm dễ dàng chỉ với một cái phất tay, chỉ còn một tên dở hơi là Lý Tiểu Long chạy tóe khói sang Mỹ trốn) còn Đông Y bọn Tàu thì bây giờ toàn thuốc gây bá bịnh, tôi quyết định giữ lời hứa với loạt bài này để chứng minh mình là người Việt, có nghĩa là đương nhiên còn đủ tuyệt chiêu. Tất cả là sự thật, không gì khác hơn ngoài sự thật.
Đây là bài thứ nhất của loạt bài nói về cách học giỏi tiếng Anh. Muốn tiến tới mặt trận “giỏi tiếng Anh”, nhất thiết phải chuẩn bị quân trang, quân dụng, hậu cần, kể cả nghiên cứu sa bàn trận địa đối phương, công tác chính trị tư tưởng, và tâm lý chiến. Chúng ta hãy bắt đầu từ việc cốt lõi là: Ngoảnh Nhìn Chân Lý & Vất Bỏ Hoang Đường, giống như tắm gội sạch sẽ tinh tươm trước một lễ nghi.
NGOẢNH NHÌN CHÂN LÝ & VẤT BỎ HOANG ĐƯỜNG
Đã là chân lý thì luôn đúng. Đã là ngoảnh nhìn thì ắt đã là quá khứ. Nhưng phải chăng chân lý đã không còn nên phải ngoảnh nhìn? Không phải vậy, ngoảnh nhìn vì đã ngộ nhận trong thời gian dài; ngoảnh nhìn để tôn vinh chân lý vì không thể tìm ra cái gì khác khi đã lao tới trước quá xa nên phải quay lại nơi xuất phát; và ngoảnh nhìn để thấy con đường lãng phí đã dẫn đến việc đến nay đã mấy chục năm sau giải phóng mà Việt Nam vẫn còn nói rằng học sinh Việt Nam không nói được Tiếng Anh. Đây là một tuyên bố hay nhận xét hoàn toàn sai, dựa trên các nhận xét phân tích sau về những hoang đường bấy lâu nay ấy và 8 Chân Lý đúc rút được:
1) Chỉ luôn mồm cho rằng học sinh Việt Nam không nói được tiếng Anh, sinh viên Việt Nam không nói được tiếng Anh, nhân viên Việt Nam không nói được tiếng Anh, vậy phải chăng muốn ám chỉ rằng học sinh Việt Nam viết giỏi tiếng Anh, sinh viên Việt Nam viết giỏi tiếng Anh, nhân viên Việt Nam viết giỏi tiếng Anh; và phải chăng muốn nói rằng học sinh Việt Nam dịch giỏi Anh-Việt/Việt Anh, sinh viên Việt Nam dịch giỏi Anh-Việt/Việt Anh, nhân viên Việt Nam dịch giỏi Anh-Việt/Việt Anh?
Hoàn toàn sai vì học sinh Việt Nam cũng không viết giỏi tiếng Anh, sinh viên Việt Nam không viết giỏi tiếng Anh, nhân viên Việt Nam không viết giỏi tiếng Anh; và học sinh Việt Nam cũng không dịch giỏi Anh-Việt/Việt-Anh, sinh viên Việt Nam không dịch giỏi Anh-Việt/Việt-Anh, đa số nhân viên Việt Nam không dịch giỏi Anh-Việt/Việt-Anh. Nhưng hai thế kỷ nay ở Việt Nam mãi than thở về chuyện học trò Việt không nói được tiếng Anh rồi đổ lỗi cho cái gọi là “từ chương” dù “từ chương” chẳng dính dáng gì đến việc “nói tiếng Anh” cả, vì viết tiếng Anh còn không được nừa là. Cái căn cơ của chứng bịnh hoang tưởng này bắt nguồn từ những năm 50 của thế kỷ trước, khi những kẻ mông muội phương Tây đề ra cái gọi là “Direct Method” tức cách học tiếng Anh trực tiếp mà tôi ngay lúc còn nhỏ đã nhún vai xem thường, và khi nhà xuất bản McGraw Hill phát hành phiên bản mới của bộ English for Today vào cuối thập kỷ 1960 theo hướng gia tăng phần “nói” thì tôi đã khẳng định ngay với bạn học là ngày tàn của bộ sách ấy đã đến (hiện tôi còn giữ nguyên bộ English for Today nguyên thủy, và đã vất bỏ sọt rác bộ English for Today phiên bản mới sau ngày 30/4/1975).
Chân lý 1: Chúng ta cần phải đồng ý với nội dung rằng học sinh Việt Nam học kém tiếng Anh nói chung chứ không chỉ là “không nói được tiếng Anh”, và rằng học sinh Việt Nam sở dĩ không nói được tiếng Anh vì học sinh Việt Nam…không viết được tiếng Anh, không giỏi dịch thuật Anh-Việt/Việt-Anh, không có sách giáo khoa “đúng”, chứ hoàn toàn không tại bị vì bỡi Việt Nam không xem trọng thực hành nói tiếng Anh!
2) Nói sai về “từ chương”
Trong một bài viết khác, tôi sẽ nói thật rõ về “từ chương”, về việc đổ lỗi sai cho “từ chương”, hiểu sai về “học thuộc lòng”, và đề xuất nhầm về việc đả phá “từ chương”.
Trước tiên, cần phải làm rõ một điều là không nhất thiết phải ra nước ngoài mới học tốt một ngoại ngữ. Trước 1975 ở Miền Nam có vô số người du học ở Mỹ, nhưng chỉ một ít thực sự tài giỏi về tiếng Anh để trở thành các giáo sư hay giảng sư Anh văn (trước 1975 ở Việt Nam Cộng Hòa: danh từ “giáo sư” được dùng cho người dạy trung học, “giáo viên” dùng cho người dạy tiểu học, và “giảng sư” dành cho người dạy đại học, chính vì vậy nên nhà giáo rất tự hào và lấy làm danh dự với danh xưng ấy, trước đây luôn cố gắng tự sống tốt, tự dạy tốt, tự gương mẫu, tự thành đạt, tự thành công, tự chịu trách nhiệm về cuộc sống sinh nhai của bản thân và gia đình, khiến nhiều học trò bị hấp dẫn dấn thân theo nghề giáo), và chỉ cần được học các vị giảng sư này tại các trường đại học Việt Nam (không có trường đại học 100% vốn nước ngoài, chẳng có hình thức “liên kết đào tạo” với nước ngoài), sinh viên Việt Nam đã có thể tham gia các cuộc thi hùng biện tiếng Anh, đoạt học bổng du học Mỹ/Anh ngay (không như hiện nay có tình trạng du học nhưng phải bỏ ra khối tiền cả năm rèn lại tiếng Anh nếu đạt mới được học ở nước ngoài hay được cho … thiếu nợ nếu “liên kết” học…song ngữ ở Việt Nam). Từ sau 1975 Việt Nam có vô số người du học Âu Mỹ, và nhiều người trong số “vô số” này hoặc giữ chức vụ cao về Anh Văn trong các trường đại học ở Việt Nam hoặc giảng dạy Anh Văn tại các trường đại học ở Việt Nam, nhưng họ cho ra lò toàn những “sản phẩm” đầy tì vết, luôn có vấn đề như được thể hiện qua các nhận xét của nhà tuyển dụng nước ngoài là ứng viên có bằng cấp cử nhân Anh văn nhưng không nói được tiếng Anh.
Như vậy, chương trình học chắc chắn có bài tập, chắc chắn có thực tập, chắc chắn có thuyết trình (bằng chứng là hiện có sự sử dụng thường xuyên một cách đáng sợ công cụ PowerPoint© của sinh viên), được dạy bởi các thạc sĩ/tiến sĩ có bằng cấp của đại học nước ngoài, vậy thì có dính dáng gì đến “từ chương” đâu mà vẫn không đào tạo ra người “nói/viết được tiếng Anh” rồi đổ thừa cho “từ chương”?
Cái sai ở đây xuất phát từ trình độ người dạy, vì không phải cứ là tiến sĩ vật lý là tự động thành nhà bác học đào tạo được các nhà vật lý kiệt xuất, cứ là cử nhân thể dục thể thao là tự động thành nhà vô địch …đô lực sĩ quyền anh hạng nặng đào tạo được các tuyển thủ Việt Nam mà tất cả các câu lạc bộ Châu Âu phải đánh đấm nhau để giành chữ ký, và cứ là thạc sĩ/tiến sĩ Anh văn là tự động thành nhà giáo kiệt xuất có thể đào tạo những sinh viên giỏi tiếng Anh. Mặc định theo kiểu văn bằng như thế rồi trao trọng trách là đích thị “từ chương”, tất nhiên kết quả sẽ không bao giờ là như ý.
Chân lý 2:
Tóm lại, ở Việt Nam từ rất lâu đã không còn cách học “từ chương”.
Tóm lại, ở Việt Nam từ rất lâu đã không còn cách dạy “từ chương”.
Tóm lại, ở Việt Nam từ bấy lâu nay chỉ đang tồn tại cách bố trí/bổ nhiệm kiểu “từ chương” của Nhà nước và các cơ quan chức năng.
Tóm lại, ở Việt Nam từ bấy lâu nay chỉ đang tồn tại các hành vi “từ chương” của các giáo viên đối với học sinh/sinh viên (cho thực tập, cho thảo luận, cho thuyết trình, nhưng cho điểm theo cách tiêu cực tùy vào trọng lượng quà cáp từ phụ huynh hay sự biết điều của sinh viên đối với các gợi ý bóng gió không khó hiểu chút nào của thầy/cô).
Tóm lại, ở Việt Nam từ bấy lâu nay chỉ đang tồn tại tấm mộc có khắc chữ “từ chương” để những kẻ vô lương tâm, vô trách nhiệm, và vô hạnh được chở che, đỡ đạn trước các công kích của công luận và báo chí về thực trạng chất lượng đào tạo ở Việt Nam, trong đó có đào tạo về tiếng Anh.
3) Nói sai về “thực học”
Ở Mỹ, học sinh tất nhiên học tiếng Anh với đầy đủ các môn văn chương, thơ ca, kim văn (văn học hiện đại), cổ văn (văn học cổ), kịch nghệ, luận văn, chính tả, văn phạm, v.v. Có học như vậy mới làm chủ ngôn ngữ Anh, thương yêu ngôn ngữ Anh, thưởng thức ngôn ngữ Anh, sử dụng ngôn ngữ Anh thật đầy đủ và hiệu quả trong đời sống/việc làm/thụ hưởng văn hóa cực kỳ phức tạp, đa dạng, đa chiều, đa tùy biến.
Ở Pháp, học sinh tất nhiên học tiếng Pháp với đầy đủ các môn văn chương, thơ ca, kim văn (văn học hiện đại), cổ văn (văn học cổ), kịch nghệ, luận văn, chính tả, văn phạm, v.v. Có học như vậy mới làm chủ ngôn ngữ Pháp, thương yêu ngôn ngữ Pháp, thưởng thức ngôn ngữ Pháp, sử dụng ngôn ngữ Pháp thật đầy đủ và hiệu quả trong đời sống/việc làm/thụ hưởng văn hóa cực kỳ phức tạp, đa dạng, đa chiều, đa tùy biến.
Ở Việt Nam, học sinh tất nhiên học tiếng Việt với đầy đủ các môn văn chương, thơ ca, kim văn (văn học hiện đại), cổ văn (văn học cổ), kịch nghệ, luận văn, chính tả, văn phạm, v.v. Có học như vậy mới làm chủ ngôn ngữ Việt, thương yêu ngôn ngữ Việt, thưởng thức ngôn ngữ Việt, sử dụng ngôn ngữ Việt thật đầy đủ và hiệu quả trong đời sống/việc làm/thụ hưởng văn hóa cực kỳ phức tạp, đa dạng, đa chiều, đa tùy biến.
Ấy vậy mà khi nói về “học tiếng Anh”, những kẻ kém hiểu biết nhất ở Việt Nam lại lớn tiếng nhất trong hô hào cuộc “tổng nổi dậy” nhằm lật đổ các môn “văn phạm” và “luận văn” cứ như thể sẽ nói giỏi tiếng Anh ngay khi bỏ các môn “thực học” không-phải-nói này! Đây là việc hoàn toàn sai, như hậu quả nhãn tiền là dù họ đã nhiều chục năm qua tập trung cho “nói” thì học sinh/sinh viên Việt Nam vẫn không nói giỏi tiếng Anh. Nếu bị tiêm nhiễm ý nghĩ bậy bạ rằng văn phạm Anh văn giết chết khả năng nói tiếng Anh, thì học trò cứ tự nhiên đừng thèm học văn phạm tiếng Anh nữa, thầy/cô dạy văn phạm thì mặc thầy/cô, thầy/cô dạy viết thì mặc thầy/cô, rồi xem mình có nói giỏi tiếng Anh không.
Chân lý 3: Muốn giỏi “nói” tiếng Anh, học sinh/sinh viên phải học giỏi tất cả các nội dung nêu trên về tiếng Anh. Làm gì có chuyện học trò Mỹ học đủ thứ, còn học trò Việt Nam đi đường tắt, xem thường văn phạm, lại giỏi y như học trò Mỹ! Các giáo viên Việt Nam dạy tiếng Anh cần phải thấu hiểu điều cực kỳ căn bản này.
4) Nói sai về vai trò của “viết” trong tiếng Anh
Viết là thể hiện mức độ sâu sắc cao cấp thượng đẳng của tư duy con người. Từ khả năng viết, người ta có thể thu xếp để việc nói trở nên chỉnh chu, ngắn gọn súc tích hoặc dài đầy đủ như ý, tăng sức thuyết phục, gia cố biện luận, lèo lái phản biện, phù hợp hoàn cảnh bình dân hay cung đình, thích hợp nội dung chuyện phiếm hay đề tài nghiêm túc, v.v.
Giá trị của “viết giỏi” trong “thực học” còn ở chỗ mặc cho có các nội dung thuyết trình nhóm, thực tập thực tế, v.v, thì điểm số quan trọng của các chương trình thạc sĩ vẫn đến từ các bài viết nghiên cứu nhóm, bài viết nghiên cứu cá nhân, và bài thi viết.
Giá trị của “viết giỏi” trong “thực hành” còn ở chỗ chỉ những đơn xin việc được viết chỉnh chu, ngắn gọn súc tích hoặc dài đầy đủ như ý, tăng sức thuyết phục, phù hợp hoàn cảnh, thích hợp nội dung, v.v. mới được nhà tuyển dụng quan tâm, mời đến phỏng vấn mà tại buổi phỏng vấn đó ứng viên “nói giỏi” mới có cơ hội “nói giỏi”, nghĩa là “viết giỏi” quyết định số phận của “nói giỏi”; song, nhất thiết cần lưu ý rằng ứng viên có đơn xin việc “viết giỏi” nhưng không “nói giỏi” vẫn có cơ may trúng tuyển đối với các vị trí cao vì “viết giỏi” là điểm ưu việt cần có nơi các chức sắc cấp cao, những người luôn phải đối mặt với các yêu cầu hoạch định chiến lược, sách lược, kế hoạch, chỉ thị, và các báo cáo mật, nhạy cảm chỉ được soạn bởi và lưu hành trong nội bộ ban lãnh đạo.
Kinh nghiệm thực tế của người viết bài này đã luôn ở vị trí lãnh đạo ở các công ty nước ngoài nhờ biết xem trọng việc ưu tiên trau giồi viết tiếng Anh sao cho thật giỏi ngay từ nhỏ, cũng như việc viết giỏi ấy đã tác động thành công đến ban lãnh đạo ở nước ngoài trong việc nhiều lần “cứu nguy” nhân viên Việt Nam hoặc đã gây sức mạnh thuyết phục công ty mẹ sa thải gần chục lãnh đạo cấp cao – kể cà Tổng Giám Đốc và 3 Phó Tổng Giám Đốc tiêu cực – tất cả đều là người nước ngoài ở chi nhánh Việt Nam.
Chân lý 4: Viết tiếng Anh chính là một thể hiện trước, hoặc một chuẩn bị thích hợp cho nói tiếng Anh, chứ không là phần độc lập, đối chọi với nói tiếng Anh. Viết tiếng Anh giúp hoàn thiện nói tiếng Anh. Trong cả học tập cấp cao ở nước ngoài – dù đó là về ngôn ngữ Anh hay khoa học kỹ thuật hoặc kinh tế tài chính – thì viết tiếng Anh giỏi quyết định số phận của văn bằng. Người có hiểu biết, có thực sự học “cao”, luôn nhận thức được tầm quan trọng của viết giỏi tiếng Anh, cũng như hiểu rằng rất khó đạt đến trình độ viết giỏi chứ còn nói giỏi đâu phải là kỳ công.
5) Nói sai về… “nói” trong tiếng Anh
Nhiều người cho rằng “nói” là “nói” mà không chịu hiểu rằng “nói” phải gắn chặt vào nghĩa “nói cái gì, với ai, tại đâu, và với mục đích gì”.
Nếu nói để … “thoát hiểm” thì phi công Mỹ có tờ giấy ghi vài câu để khi bị bắn hạ trên vùng trời Miền Bắc Việt Nam sẽ dùng để nói với người dân Việt Nam như: “xin cho tôi ăn, xin giúp che dấu tôi, chính phủ Hoa Kỳ sẽ cứu tôi và đền ơn, v.v.”
Nếu nói để… “thoát hiểm” thì người Việt chỉ cần biết hỏi thăm đường sá, v.v.
Quá nhiều người không hiểu biết gì mới cho rằng văn viết khác văn nói, rằng văn nói đi vào đời sống còn văn viết ở trên trời, v.v. Tất nhiên có sự khác nhau vì khi viết người ta có nhiều thời gian hơn để trau chuốt lời văn, còn chỉ có người cực giỏi mới trong tích tắc trau chuốt lời nói kịp ngay trước khi bật ra âm thanh. Thật sai lầm khi cho rằng nói dễ hơn viết vì không bị ràng buộc bởi văn phạm. Thật sai lầm khi cho rằng dựng túp lều tranh dễ hơn xây tòa nhà chọc trời vì không bị ràng buộc bởi công thức thiết kế và quy định kiến trúc hay cấu trúc vật liệu. Khi không bị ràng buộc về văn phạm, đấy sẽ không là câu nói giữa các đại gia kinh tế hay các chính khách nguyên thủ tại Liên Hợp Quốc. Khi không bị ràng buộc bởi thiết kế, túp lều tranh không bao giờ là nơi cho hai quả tim vàng vì gió có thể thổi bay bất cứ lúc nào. Sự ràng buộc kỹ thuật văn phạm cực kỳ rõ nét khi đó là phát biểu của một luật sư, một giảng viên, hay một chính khách. Vì vậy, dựa vào mức độ văn phạm bạn đang sử dụng, người ta biết bạn ở đẳng cấp nào, thuộc giới chuyên môn nào, đang ở cộng đồng nào, và cũng biết ngay bạn sẽ đấu khẩu thắng hay thua.
Chân lý 5: Muốn nói giỏi hãy tìm đọc tác phẩm của những người…viết giỏi để có thêm thông tin, kiến thức, bổ sung chất lượng cho tài “nói giỏi” của mình. Đặc biệt lưu ý rằng “nói giỏi” tiếng Anh không đồng nghĩa với “hùng biện” tiếng Anh, vì hùng biện là năng khiếu bẩm sinh hoặc là kết quả rèn luyện thực tập hiệu quả nhằm luôn đạt thế thượng phong khi sử dụng khẩu ngữ hoặc văn viết, còn nói giỏi chỉ là sử dụng được ngôn ngữ ấy bằng khẩu ngữ và sử dụng đúng việc, đúng người, đúng chỗ, thường bị giới hạn về thời gian (đối tượng xua tay không muốn nghe tiếp hoặc quay mặt bỏ đi hoặc bảo gia nhân… “tiễn khách”).
6) Hoang đường huyễn hoặc về… “rửa chén” để “nói” giỏi tiếng Anh
Nhiều người du học Âu Mỹ về hay khoe rằng mình đã tích cực thực tập “nói” tiếng Anh bằng cách xin việc rửa chén ở các nhà hàng ở gần trường. Đây là điều hoang đường vì mục đích rửa chén là để kiếm tiền, only this and nothing more (chỉ có thế thôi chứ làm gì còn lý do nào khác). Điều dễ nhận ra là việc rửa chén xảy ra về đêm, giữa những người nghèo khổ – đa số là dân nhập cư Mễ hay Đông Âu – luôn sử dụng tiếng lóng, tiếng sai, tiếng tục, tiếng địa phương, giọng thổ ngữ, chưa kể làm việc tất bật làm gì có thời gian (và ai cho phép cà-khịa tại nơi làm việc) để nói chuyện phiếm hầu “thực tập” nói tiếng Anh để bị ông chủ tống cổ ra khỏi quán. Ngay cả khi làm những việc lao động tay chân khác thì cũng bảo đảm rằng khi về Việt Nam người ấy không thể dạy học trò nói giỏi tiếng Anh được với kiểu ăn nói quàng xiên của tầng lớp thấp ấy. Ngoài ra, việc trắng đêm rửa chén sẽ không bao giờ bảo đảm du học sinh có thể tỉnh táo, tinh anh, tiếp thu bài vở tuyệt hảo trong các tiết học buổi sáng-chiều, và kết quả học tập – dù có được văn bằng – cũng không bao giờ có đủ chất lượng để làm “thầy/cô” cho học sinh/sinh viên ở quê nhà. Đó là lý do chất lượng đào tạo tại Việt Nam luôn có vấn đề, mà đào tạo Anh văn không là một ngoại lệ.
Chân lý 6: Chất lượng nói (và viết) tiếng Anh chỉ có được qua sự tập trung học tập cao độ với người thực sự có trình độ giỏi, và nhất thiết tránh xa – chí ít là trong giai đoạn chưa học thành tài – những cộng đồng cư dân bản địa có văn hóa thấp, học thức thấp, hay cách sử dụng văn nói không chính quy để vốn từ, cách phát âm, và cách sử dụng cấu trúc câu trong văn nói không bị bình dân hóa, địa phương hóa, hay hạn hẹp hóa (mà chính người Mỹ “đẳng cấp” cũng xem thường), và bị hỏng hóa cả khẩu ngữ và phong cách.
7) Hoang Đường Về Giọng Mỹ Giọng Anh
Trong một bài viết trên báo Người Lao Động cách nay gần 20 năm (sẽ đăng lại sau khi…kiếm lại được) tôi có viết rằng không tồn tại trong đời sống thực cái gọi là nói tiếng Anh giọng Mỹ và nói tiếng Anh giọng Anh, và rằng bạn hãy nói tiếng Anh bằng giọng của bạn, với điều cần nhớ là người Việt có nhiều lợi thế hơn nhiều dân tộc khác ở Châu Á vì sắc điệu của tiếng Việt giúp người Việt nói tiếng Anh hay hơn hẳn phần còn lại của Châu Á. Ấn Độ dùng tiếng Anh làm quốc ngữ và vài trăm năm dưới sự đô hộ của Vương Quốc Anh cũng chỉ giúp họ viết báo hay hơn người Anh chứ họ vẫn nói tiếng Anh với giọng Ấn. Ông Tổng Thư Ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon nói tiếng Tiếng Anh với giọng Hàn. Các CEO công ty Đài Loan ở Việt Nam nói tiếng Anh với giọng Tàu. Các nhà tài phiệt người Hong Kong và Nhật Bản nói tiếng Anh rất tệ. Vì vậy, vấn đề là bạn là ai và tiếng Anh mà bạn nói đang truyền tải thông điệp gì, với mục đích gì, nhắm vào đối tượng nghe nào, chứ không phải có kiểu phát âm Mỹ hay Anh. Bất kỳ “giáo viên” Anh văn nào nói với bạn rằng sẽ dạy bạn nói giọng Mỹ hay Anh, bạn hãy tự tin nói với người đó rằng chính tôi nói họ có trình độ rất khả nghi về tiếng Anh.
Chân lý 7: Học sinh/sinh viên chỉ nên tập trung xây dựng bản thân thành người có kiến thức sâu rộng và học đủ giỏi tiếng Anh để hiểu người nói nói gì, người viết viết gì, và để người nghe hiểu mình nói gì hay viết gì. Chú mục xem ai đó nói giọng gì, hoặc luyện cho mình nói theo giọng gì chỉ tiết lộ mình là điệp viên của Việt Nam, hoặc khiến mình trở thành người duy nhất trên thế gian này làm điều vô bổ.
8) Hoang đường về việc muốn giỏi tiếng Anh phải học từ nhỏ
Điều hoang đường cuối cùng được nêu trong bài viết này (vì còn những 10 điểm khác, thiết nghĩ sẽ tốt hơn nếu để dành khi thuyết trình đầy đủ trước một hội nghị cấp quốc gia về chấn chỉnh việc dạy và học tiếng Anh hiệu quả cao cho người Việt ở Việt Nam) là khi cho rằng người ta sẽ học giỏi tiếng Anh hơn nếu được cha mẹ cho học tiếng Anh từ rất sớm, việc mà tôi đã có một bài viết dài phản bác trên báo Tuổi Trẻ cách nay 20 năm (sẽ đăng lại sau khi…kiếm lại được), với bằng chứng là sau 20 năm thì chẳng thấy các cháu bé “học tiếng Anh từ sớm” ấy có gì nổi đình nổi đám về tiếng Anh trong hay ngoài nước cả. Tất cả đều do trình độ tiếng Anh yếu kém của dịch giả người Việt khi dịch một tác phẩm của Noam Chomsky và của độc giả người Việt khi đọc nguyên tác hay bản dịch tiếng Việt ấy, mà sự thể là như sau:
Noam Chomsky là giáo sư tiến sĩ và nhà ngôn ngữ học người Mỹ. Ông đặc biệt ủng hộ chính nghĩa của nhà nước Cộng sản Việt Nam (và thậm chí dũng cảm đến thăm Hà Nội trong khi cuộc chiến tranh chống Mỹ ở Việt Nam đang ở giai đoạn khốc liệt, cũng như đứng đầu ủy ban các giáo sư tiến sĩ và phóng viên chiến trường Mỹ cùng bác sĩ quân y Mỹ vạch trần tội ác của Mỹ và quân đội Cộng Hòa trong cuộc thảm sát người dân Huế “đối lập” với Thiệu và phật tử Huế trong Tết Mậu Thân 1968 rồi đổ cho “Việt cộng”). Theo ông, người ta (tức người Mỹ) nên cho con mình (tức trẻ em Mỹ) học tập sớm để phát triển ngôn ngữ (tức tiếng Mỹ tức tiếng Anh) sớm, nắm bắt ngôn ngữ (tức tiếng Mỹ tức tiếng Anh) sớm, từ đó phát triển trí tuệ sớm. Thế mà nội dung dịch “người ta nên cho con mình học tiếng Anh sớm để phát triển tiếng Anh sớm, nắm bắt tiếng Anh sớm, từ đó phát triển trí tuệ sớm” thay vì phải hiểu như “người Việt nên cho con mình học tiếng Việt sớm để phát triển tiếng Việt sớm, nắm bắt tiếng Việt sớm, từ đó phát triển trí tuệ sớm”, hoặc “người ta nên cho con mình học tiếng mẹ đẻ sớm để phát triển tiếng mẹ đẻ sớm, nắm bắt tiếng mẹ đẻ sớm, từ đó phát triển trí tuệ sớm”, người ta nhao nhao lên rằng người Việt nên cho con em học tiếng Anh từ nhỏ để giỏi tiếng Anh. Đây là một điều sai hoàn toàn về phương diện khoa học và tinh thần nghiên cứu của Noah Chomsky! Những người Mỹ ở Trung Ương Cục Tình Báo Mỹ CIA nói tiếng Việt như gió, phải chăng đã học tiếng Việt từ năm lên 4 ở Mỹ? Alenxandre de Rhode soạn tự điển tiếng Việt ắt nhờ học tiếng Việt lúc lọt lòng mẹ và được đưa vào nhà thờ? Nội dung đơn giản chỉ là: thay vì chờ đợi lúc con đến tuổi đến trường theo luật định mới cho con học chữ, các bậc cha mẹ nên tích cực tập con nói chuyện, nói chuyện với con ngay từ lúc con còn nằm nôi (có nhà khoa học còn đề nghị cha mẹ nói chuyên với con qua…da bụng của người mẹ, lúc con còn là bào thai), và kể chuyện cho con, tập cho con nhận diện chữ cái, màu sắc từ trước khi con đến tuổi đến trường, vì rằng việc kích thích trí não của bé vào thời điểm này rất thích hợp giúp bé nhớ nhanh hơn, dễ hơn, tạo đà cho hoạt động học tập khi đến tuổi vào trường, chứ không khuyên cha mẹ cho con học “ngoại ngữ” từ trong bụng mẹ! Việc cha mẹ người Việt cho con học tiếng Anh từ nhỏ sẽ vướng phải các tai hại sau:
– Nhiễu loạn: (a) môi trường xung quanh nói toàn tiếng Việt đa số thời gian nên không thể “giỏi” tiếng Anh, (b) học tiếng Việt ở lớp thiểu số thời gian nên không thể “giỏi” tiếng Việt, còn (c) người dạy tiếng Anh ở nhà trẻ Việt Nam khó thể nào là người có trình độ cử nhân hay thạc sĩ Anh văn nên việc dạy sai là nguy cơ đương nhiên đối với hệ thống phát âm luyện tiếng của trẻ.
– Bất phân định: không thể hiểu được đâu là “tiếng mẹ đẻ” và đâu là “ngoại ngữ” vì không phải cứ sinh ra tại Việt Nam, có khai sinh Việt Nam thì đương nhiên “tiếng mẹ đẻ” là tiếng Việt Nam, đương nhiên “giỏi” tiếng Việt Nam. Khái niệm “tiếng mẹ đẻ” chỉ liên quan đến ngôn ngữ chính của một người, được người ấy học từ nhỏ, dùng từ nhỏ đến suốt cuộc đời mà không cần có văn bằng chứng chỉ về “tiếng mẹ đẻ”. Trong khi đó, “ngoại ngữ” là ngôn ngữ khác mà một người học thêm theo phương pháp thích hợp và chương trình bài bản, mà kết quả học tập không dựa theo chủ quan, nghĩa là có thể thành công (sử dụng nhuần nhuyễn, có văn bằng chứng chỉ chứng nhận), hoặc có thể thất bại do năng khiếu thiên về lĩnh vực khác. Một đưa bé Việt Nam ngay cả khi chỉ ở Việt Nam, học tiếng Anh từ nhỏ và chỉ học tiếng Anh, đến độ “giỏi” tiếng Anh thì có nghĩa đứa bé Việt Nam ấy có “tiếng mẹ đẻ” là tiếng Anh tức ngôn ngữ chính và tiếng Việt có khi trở thành “ngoại ngữ”, nhất thiết phải rời Việt Nam do khó thể đấu tranh sinh tồn trong môi trường sống tại Việt Nam.
Chân lý 8: Người Việt Nam càng trưởng thành càng dễ học giỏi tiếng Anh, viết giỏi tiếng Anh, nói giỏi tiếng Anh. “Trưởng thành” có nghĩa là có năng lực hành vi, năng lực trí tuệ, tinh thần trách nhiệm, tính tự chủ, sáng tạo, siêng năng, bản lĩnh, tự quyết, kiên trì và độc lập. Còn bị chi phối bởi ngoại cảnh, luôn cho mình là “teen”, không làm chủ được bản thân, dựa dẫm vào người khác, v.v. thì chỉ là đứa trẻ, và không thể học giỏi được tiếng Anh (hay bất kỳ ngoại ngữ nào), đó là chưa kể ngay cả tiếng Việt cũng chưa chắc sử dụng được hiệu quả cho cuộc sinh tồn và sinh nhai. Tiếng mẹ đẻ dành cho trẻ em; còn ngoại ngữ dành cho người không còn là trẻ nít.
ĐOẠN KẾT
Tóm lại, chân lý mà ta cần ngoảnh lại nhìn trước khi dấn bước vào tiến trình “nói giỏi tiếng Anh” là: không bao giờ có sự tách bạch độc lập giữa nói và viết. Viết càng giỏi thì nói càng có chất lượng tốt hơn. Khi một người được phong tước Hiệp Sĩ để được có chữ Sir ngay trước tên họ của mình, người đó được hướng dẫn các nghi lễ hành vi và lời nói khi vào hoàng cung Anh Quốc, lúc quỳ trước Nữ Hoàng để được người đặt lưỡi kiếm trên vai trái và vai phải. Người dân Mỹ xem phát biểu ứng khẩu của Tổng Thống Abraham Lincoln tại Gettysburgh là kiệt tác. Người dân Anh xem phát biểu của Nữ Hoàng Anh là mẫu mực của sự kiệt tác ngôn từ. Tiếng Việt bạn nói trực tiếp với Ông Trương Tấn Sang sẽ không là tiếng Việt bạn dùng trực tiếp với các bạn của bạn trong quán cà phê. Tiếng Anh khi bạn dùng “Mr President!” khiến người nghe nghĩ rằng bạn hoặc là người trình độ đang phỏng vấn Ông Obama hoặc bạn là nhân vật quan trọng được ở gần vị tổng thống ấy. Tiếng Anh khi bạn dùng “Ê President!” khiến người ta nghĩ rằng bạn đang réo một người hàng xóm tên President thường hay chỉ trích chê bai bạn. Vì thế, văn nói cũng là loại văn cần được bạn trau chuốt, học tập, thực hành nghiêm túc giống như điều tất cả những học sinh gia giáo của những gia đình giàu có quý phái tại các cường quốc Âu Mỹ đều làm, mà nếu cần thí dụ, bạn hãy theo dõi gameshow Người Tập Sự Của Donald Trump để nghe cậu con trai Don và cô con gái Ivanka của Trump ăn nói ra sao, tác phong khi nói ra sao, và để biết rằng chính Donald Trump mới là người giàu nhất thế giới vì chỉ có Trump mới có những đứa con tuyệt vời, đẳng cấp cao, chưa bị dính vào những scandal làm tổn hại thanh danh bản thân và uy danh người Bố. Hãy học theo những người như vậy, và bạn sẽ hiểu ra rằng chỉ có việc học hành nghiêm túc, kiến thức rộng, bạn mới giỏi tiếng Anh, và khi giỏi tiếng Anh, bạn viết giỏi tiếng Anh và không còn có tên trong danh sách những học sinh/sinh viên/nhân viên có bằng cử nhân Anh văn nhưng không nói được tiếng Anh.
Tiếng Anh như một “ngoại ngữ” là tiếng Anh dạy theo bài bản chuyên nghiệp, khoa học, đầy đủ, thực dụng cả về viết và nói, theo từng cấp độ, và có các loại sát hạch cho những người cần chứng chỉ, văn bằng, nhằm phục vụ việc mưu sinh hay đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp.
Nếu bạn là người trưởng thành, hãy yên tâm nếu bạn muốn giỏi tiếng Anh như một “ngoại ngữ” theo cách lành mạnh, bình thường, khoa học, và nghiêm chỉnh.
Để Học Giỏi Tiếng Anh (Bài 2)
Chuẩn Bị Hành Quân: She Don’t, You Is, D’Passion, I and You, Th’ Universe, Emotino, Anh Văn Hoàng Tộc
KHÚC DẠO ĐẦU
Đây là bài thứ nhì của loạt bài nói về cách học giỏi tiếng Anh. Muốn tiến tới mặt trận “giỏi tiếng Anh”, nhất thiết phải chuẩn bị quân trang, quân dụng, hậu cần, kể cả nghiên cứu sa bàn trận địa đối phương, công tác chính trị tư tưởng, và tâm lý chiến. Chúng ta hãy bắt đầu từ việc thứ nhì: học đẳng cấp cao của She don’t và You is để hiểu thấu đáo thế nào là chân giá trị của ngôn từ và ai có thẩm quyền tối cao đối với thứ ngôn ngữ đang thống trị thiên hạ.
D’PASSION VÀ EMOTINO
Cách nay vài năm được một bạn – rất tiếc tôi không thể nhớ tên – gởi email giới thiệu “phát hiện một trang web” lý thú tên Emotino vào thời điểm tôi chán ngấy cái anh Yahoo! 360 mà tôi đã báo trước sự suy tàn của nó qua một số bài viết, tôi vào xem và tuy mừng vì đó là trang web cực kỳ nghiêm túc của “những người trong cuộc” của giới kinh doanh, nhưng vẫn lo vì ở Yahoo!360 tôi chỉ viết toàn tiếng Anh nay vào Emotino mà viết tiếng Anh thì rất không an tâm vì tôi biết quá rõ có những người Việt Nam sẽ nhao nhao lên rằng tôi “khoe khoang” ngoại ngữ, mà nếu viết tiếng Việt thì chỉ giỏi văn chương thi phú thời còn học về Nguyễn Công Trứ, Lục Vân Tiên, hay Sãi Vãi, v.v., hồi xửa hồi xưa, chứ về các vấn đề học thuật mới tinh của thế kỷ XXI thì thật là run tay. Song, tôi bắt đầu tập viết tiếng Việt, nhờ vợ tôi hay nhân viên công ty tôi giúp sửa các dấu hỏi dấu ngã trước khi post lên Emotino. Vậy Emotino có dính gì đến bài nói về Học Tiếng Anh ở đây? Xin thưa, từ cái ngày đầu đến với Emotino và biết D’Passion lập nên Emotino, cho đến tận ngày hôm nay tôi chưa bao giờ gọi phone, gởi email hay tin nhắn bất kỳ để bảo Ông Chủ của Emotino và D’Passion rằng Emotino sai rồi vì phải là Emotion, và D’Passion sai rồi vì trong tiếng Pháp chữ De chỉ khi ở trước nguyên âm mới biến thành D’. Tôi không bảo hay hỏi hoặc mách vị chủ nhân ấy, vì tôi biết chỉ những người thật giỏi ngoại ngữ mới có hai quyền tối thượng là đặt ra từ mới và phá cách từ cũ. Chỉ cần nhìn chữ Emotino và D’Passion, tôi lặng thinh…trầm trồ thán phục. Tôi cũng có sáng tác một bài thơ tiếng Anh lúc còn ở đại học năm 1977, trong đó lập đi lập lại từ th’Universe, nay ngẫm lại thấy mình thậm chí còn táo bạo hơn cả chủ nhân D’Passion vì nhiều người sẽ bảo tiếng Anh làm quái gì có kiểu the trước nguyên âm được viết tắt thành th’.
Như vậy, phải chăng chăng ông chủ của D’Passion và ông Hoàng Hữu Phước viết sai chính tả lung tung, thua xa người mới học tiếng Anh hoặc đã học xong căn bản của tiếng Anh? Xin đọc hồi sau sẽ rõ.
SHE DON’T VÀ YOU IS
Bất kỳ ai mới học tiếng Anh đều biết phần sơ đẳng nhất là chia động từ TO BE và TO DO, để biết luôn là She does not hay She doesn’t nghĩa là “nàng ấy đâu có (làm việc ấy)” và You are nghĩa là “ngươi là…” hay “ngài thì…”.
Thế nhưng:
1- Nữ ca sĩ LeToya Luckett trong album phát hành năm 2006 mang tên cô đã hát bài She Don’t theo thể loại R&B của hai nhạc sĩ nổi tiếng Walter Milsap and Candice Nelson, với phần điệp khúc thú vị:
She don’t even touch you like this
She don’t even kis you like this
She don’t even treat you like I do
Boy you know that
She don’t even touch you like this
She don’t even kis you like this
She don’t even treat you like I do
Boy you know that
2- Ban nhạc The Beatles lừng danh thì có bài She’s a Woman trong đó từ don’t được dùng cho ngôi thứ ba số ít:
…My love don’t give me presents,
I know that she’s no peasant.
Only ever has to give me forever and forever;
My love don’t give me presents.
………
She don’t give boys the eye.
She hates to see me cry.
She is happy just to hear me
Say that I will never leave her,
She don’t give boys the eye…..
3- Trong khi đó ca sĩ nhạc rock huyền thoại Frank Zappa có album phát hành năm 1981 mang tên You Are What You Is cũng là tên một ca khúc thể loại pop rock trong album ấy, với lời ca rất dài mà chỉ trong một đoạn ngắn sau đã có những phá cách dữ dội như you is và thậm chí you am:
….. Do you know what you are?
You are what you is
You is what you am
A cow don’t make ham…
You ain’t what you’re not
So see what you got
You are what you is
An’ that’s all it ‘tis
…….
Như vậy, phải chăng chăng các ca sĩ Anh và Mỹ lừng danh này thất học, không biết văn phạm, và thậm chí trình độ tiếng Anh thua xa người Việt mới học tiếng Anh? Xin đọc hồi sau sẽ rõ.
I AND YOU
Trở lại phần bọn bị bịnh thần kinh chống đối tôi đã la toáng trên mạng rằng tôi sai tiếng Anh khi dùng I and You (chẳng hạn như tiêu đề các bài viết tiếng Anh của tôi trên Yahoo!360 như I and Dr Le Van Diem, I and Mr Nguyen Quang To, v.v.), một ca sĩ nổi tiếng khác là Lobo ắt cũng bị la toáng lên như thế do đã dám viết bài ca tuyệt diệu hàng đầu loại “top hit” mang tên Me and You and the Dog Named Boo (Anh và Em cùng Chú Cún Tên Boo) thay vì phải viết You and Me theo điều sơ đẳng mà con nít và bọn tâm thần ấy được dạy.
Như vậy, phải chăng chăng ca sĩ Mỹ lừng danh Lobo thất học, không biết văn phạm, và thậm chí trình độ tiếng Anh thua xa người Việt mới học tiếng Anh? Xin đọc hồi sau sẽ rõ.
ANH VĂN HOÀNG TỘC
Các bạn ắt biết tác phẩm điện ảnh gần đây mang tên The King’s Speech (Diễn Văn của Nhà Vua, hoặc Nhà Vua Cà Lăm ) đoạt nhiều giải thưởng lớn, nói về Vua George Đệ Lục của Anh Quốc thời Đệ Nhị Thế Chiến đã phải nỗ lực ra sao để khắc phục tật nói lắp của mình, từ đó có các hiệu triệu quốc dân đồng tâm hiệp lực chống Đức Quốc Xã. Tôi chưa xem phim The King’s Speech, nhưng lúc học lớp 12 năm 1974 tôi đã được đọc quyển The King’s English tức Tiếng Anh Hoàng Tộc của anh em nhà Fowler, dày 383 trang, ấn bản năm 1906 của Đại học Oxford, mua tại Nhà Sách Khai Trí, Sài Gòn, và đây là lý do vì sao tôi “cứng và vững” văn phạm và luận văn Anh hơn mọi người đồng trang lứa, vì khi tất cả các tác giả văn học vĩ đại của nước Anh, tất cả các báo và tạp chí lừng danh (còn tồn tại cho đến ngày nay hàng trăm năm tuổi) đều bị lôi ra vô số các trích đoạn để chứng minh các điểm sai về văn phạm, từ ngữ, ngôn phong, v.v., chẳng hạn như:
1) …Mrs. Downe Wright had not forgiven the indignity of her son having been refused by Mary… FERRIER
2) …Hurried reading results in the learner forgetting half of what he reads, or in his forming vague conceptions…. SWEET
3) …As to the audience, we imagine that a large part of it, certainly all that part of it whose sympathies it was desired to enlist, … TIMES
thì tôi đã được tiếp cận các câu văn vẻ tiêu biểu được chọn lọc, học được vô số điều từ các phê bình đẳng cấp cung đình, những điều mà tất cả các sách vở và thầy cô ở Việt Nam không hề (hoặc không thể) nói đến ở tầm cao tương tự.
(Ghi chú về ba câu tiếng Anh có “ngoại hình” rất cao cấp ở trên:
– Phê bình (luôn ngắn gọn, chỉ ghi tên gọi của lỗi, không giải thích) ghi trong sách The King’s English: Câu 1 và 2 sai ở sở hữu cách
– Tôi giải thích với sinh viên khi đem vốn liếng The King’s English của tôi ra dạy sinh viên: Chữ her son trong Câu 1 nếu là her son’s và chữ the learner trong câu 2 nếu là the learner’s mới đúng. Trong câu 1, đối tượng liên quan đến indignity là “cái việc” having been refused by Mary của her son, chứ không phải bản thân her son, nếu viết như S. Ferrier thì hóa ra having been refused by Mary không còn là “cái việc” tức là một danh từ/nhóm từ danh từ noun phrase mà trở thành một tính từ loại perfect participle. Còn ở câu 2 thì rất rõ vì xuất hiện yêu cầu đối xứng của tiêu chí parallelism khi viết văn: từ OR liên kết 2 phần cân xứng y như nhau, do đó, nếu vế sau OR có IN HIS với HIS ở sỡ hửu cách thì vế trước OR buộc phải có sở hữu cách nên phải là IN THE LEARNER’S. Còn câu 3 có phần sau phải viết lại thành whose sympathies were enlisted mới đúng tiếng Anh.
ĐOẠN KẾT
Các thi sĩ, nhạc sĩ có đặc quyền áp dụng các phá cách mà không cần giải thích, và những người hiểu biết không bao giờ đặt câu hỏi, càng chẳng bao giờ tung email không chỉ vì muốn khoe các phát hiện của mình mà có khi vì những lý do xấu khác, chẳng hạn như nhằm chê bai hay bôi nhọ đối thủ cạnh tranh.
Lý do của các phá cách như She don’t rất đơn giản: nhà thơ hay nhạc sĩ đều giống nhau ở điểm họ cần số lượng âm nhất định cho một khổ thơ hay một đoạn nhạc. Nếu ở một đoạn đặc thù chỉ còn trống chỗ cho 2 âm tiết thì She doesn’t đúng văn phạm nhưng có 3 âm tiết, và She don’t trở thành một giải pháp 2 âm tiết tuyệt hảo được các fan hâm mộ tán dương, khen ngợi, thần phục. The cow don’t (thay vì the cow doesn’t) cũng là trường hợp tương tự.
Lý do của You Is và You Am lại nhằm mục đích khác, có thể mang tính triết lý sâu sắc sâu xa, hoặc diễu cợt, hoặc “chơi chữ” của tác giả, chứ không vì giới hạn của số lượng âm tiết, chẳng hạn muốn hàm ý “anh chỉ là số ít, anh chỉ là cái tôi của anh”. Và cũng như việc không ai đến viện bảo tàng nghệ thuật đứng ngắm nhìn các bức họa kiệt tác lại mở miệng nói linh tinh hoặc hỏi lung tung – thậm chí ngay cả khi bức họa là một tấm giấy trắng khổ lớn như đang có tại một viện bảo tàng hình như ở New York nghe đâu được mua với giá vài trăm ngàn USD – độc giả và khán giả cũng sẽ thưởng thức các cái “sai cố tình” và tán thưởng vì đó là sự độc đáo độc quyền trong lĩnh vực nghệ thuật, mỹ thuật, chẳng khác nào tranh truyền thần và tranh trừu tượng đều vẽ về người phụ nữ nhưng theo cách khác nhau và giá tiền của tranh trừu tượng của Picasso luôn đắt hơn tranh truyền thần thời hiện đại.
Về I and You / Me and You thì rất đơn giản:
– Lobo muốn Me and You vì You đồng âm với Boo, nên khi hát Me and You and the Dog Named Boo sẽ tạo tác dụng ngữ âm hợp vận tuyệt hảo theo ngắt đoạn: Me and You…. and the Dog Named Boo.
– Tôi không kiếm tìm sụ hợp vận như Lobo mà chỉ thực hiện cái quyền sử dụng tiếng Anh cho mục đích của riêng tôi, người ở vị trí cao hơn tất cả mọi người ở Việt Nam (dù là người Việt Nam hay người nước ngoài làm việc ở Việt Nam) về tiếng Anh nên có cái đặc quyền này, và nếu văn phạm tiếng Anh chưa ai giải thích thì tôi sẽ lấy làm vinh dự giải thích rằng: khi tôi viết I and Professor Le Văn Diem, tức theo kiểu I and You, thì tôi ngụ ý rằng từ I trở thành nhân vật chính và duy nhất, với nhân vật You ở vị trí phụ trợ, biến chữ and mang ý tương tự của together with cho một tình huống tương tự của nhu cầu 1 âm tiết của and mà không là 4 âm tiết của together with hoặc thậm chí chỉ một từ with với chỉ một âm tiết tôi cũng không muốn sử dụng vì with thuộc âm vực lên cao rất chỏi với các âm trước và/hay sau nó, trong khi and lại là một trầm bình thanh, đáp ứng dụng ý vần điệu cho thơ ca hoặc âm điệu cho văn xuôi. Nói đơn giản hơn, bạn dùng đúng văn phạm tiếng Anh thí dụ như You and I will go to the market để nói lên một sự thật là cả hai cùng đi chợ, nhưng khi tôi viết I and you will go to the market, tôi muốn nói tôi buộc bạn là cấp dưới của tôi phải đi với tôi ra chợ và khi phát âm tôi sẽ nhấn mạnh chữ and you cùng với việc chỉ ngón tay vào bạn. Khi tôi viết Professor Le Van Diem and I, ý nghĩa sẽ là thực sự Thầy Diệm và tôi cùng nhau thực hiện một công việc gì đó, chẳng hạn cùng đóng góp tư liệu và hiệu đính cho giáo trình văn học Anh Mỹ cho Đại Học Boston. Nhưng khi tôi viết I and Mr Nguyen Quang To, tôi và Thầy Tô là hai cá nhân riêng biệt vì chỉ có tôi nói về Thầy chứ không phải cùng Thầy cùng nói về nhau.
Nói tóm lại, trước khi bắt đầu cuộc chinh phục tiếng Anh để nói giỏi tiếng Anh và viết giỏi tiếng Anh, bạn cần quan tâm đến những điều sau:
1- Đừng dùng tiếng Việt viết phê phán chất lượng tiếng Anh của tôi trong khi bản thân bạn chỉ mới nắm phần sơ đẳng của tiếng Anh. Muốn biết bạn đã vượt qua phần sơ đẳng hay chưa, khi “phát hiện” điều mà bạn cho là “kém” của tôi, bạn hãy viết một bức thư thật dài bằng tiếng Anh để gởi tôi, trong thư bạn nêu rõ điểm hay các điểm sai, đưa ra các dẫn chứng hàn lâm mà bạn có để chứng minh đó đúng là các điểm sai, và bạn đề nghị các sửa sai. Khi bạn nhận được thư cảm ơn của tôi – dù tôi rối rít cảm ơn bạn hay trình bày bạn rõ các dụng ý của tôi – bạn sẽ biết chắc chắn rằng bạn đã giỏi tiếng Anh.
2- Đừng bắt chước việc phá cách của các thi sĩ, nhạc sĩ, văn sĩ, và những người giỏi tiếng Anh, vì đó là quyền lực của riêng họ. Bạn là người đi học, và bài làm của bạn phải đúng theo đáp án; thậm chí bạn có là giảng viên dạy tiếng Anh kiệt xuất, bạn cũng không có quyền phá cách. Phá cách là phạm vi privacy (riêng tư), ego (cái tôi), meditation (hành trạng tư duy), creation (sáng tạo), experience (trải nghiệm), và talent (tài năng) mà bạn chưa chắc đã có đủ.
3- Đừng bắt chước việc tạo từ của các thi sĩ, nhạc sĩ, văn sĩ, và những người giỏi tiếng Anh, vì đó là quyền lực của riêng họ. Bạn là người đi học, và bài làm của bạn phải đúng theo đáp án; thậm chí bạn có là giảng viên dạy tiếng Anh kiệt xuất, bạn cũng không có quyền tạo từ. Tạo từ là phạm vi privacy (riêng tư), ego (cái tôi), meditation (hành trạng tư duy), creation (sáng tạo), experience (trải nghiệm), và talent (tài năng). Tạo từ cũng là quyền của giới học thuật và truyền thông, chẳng hạn Liên Xô chê từ astronaut (phi hành gia) của Mỹ thuộc đẳng cấp thấp (vì astro có ngữ nguyên tiếng Ai Cập nghĩa là ngôi sao) nên chế ra từ mới cosmonaut (nhà du hành vũ trụ) cho “vĩ đại hơn (chơi chữ: tạo từ có cùng ngữ nguyên Ai Cập, nhưng cosmo nghĩa vũ trụ nên bao trùm hơn và rộng lớn vĩ đại hơn astro); hay vào những năm đầu sau Giải Phóng Miền Nam, các đài phát thanh tiếng Việt và tiếng Anh của Mỹ và Anh chế tạo ra từ mới tiếng Việt “thuyền nhân” và “boat people” gọi những người vượt biên, vì việc vượt biên không mang ý nghĩa chính trị do không có bằng chứng về các ngược đãi nên không thể dùng từ refugee tức người tỵ nạn đã dùng thời Thế Chiến II.
Khi bạn biết bạn đang ở bậc thang nào của tiếng Anh và biết giữ theo ba lời khuyên trên, xem như bạn đã chuẩn bị kỹ càng cho tư thế một chiến binh chinh phạt và chinh phục ngôn ngữ ấy vậy.
Hoàng Hữu Phước, Thạc-sĩ Kinh-doanh Quốc-tế
Kính mời bạn tham khảo thêm:
Hoàng Hữu Phước. 25-11-2015. Thế Nào Là “Từ Chương”
Các bài cùng chủ đề tiếng Anh:
1) Hoàng Hữu Phước. 07-12-2011. Phường có đúng là Ward? http://www.emotino.com/bai-viet/19422/phuong-co-dung-la-ward
2) Hoàng Hữu Phước. 13-5-2011. Kinh Nghiệm Về Việc Học Ngoại Ngữ . http://www.emotino.com/bai-viet/19112/kinh-nghiem-ve-viec-hoc-ngoai-ngu
3) Hoàng Hữu Phước. 20-6-2011. Chia Sẻ Kinh Nghiệm Về “Học Giỏi” Tiếng Anh. http://www.emotino.com/bai-viet/19153/chia-se-kinh-nghiem-ve-hoc-gioi-tieng-anh
4) Hoàng Hữu Phước. 14-04-2011. Don’t Ever Talk Nonsense against vietnam, You Expatriate Businessmen. http://www.emotino.com/bai-viet/19087/dont-ever-talk-nonsense-against-vietnam-you-expatriate-businessmen
5) Hoàng Hữu Phước. 05-06-2010. Tips for Excellent Learners of Excellent English. http://www.emotino.com/bai-viet/18651/tips-for-excellent-learners-of-english
6) Hoàng Hữu Phước. 03-06-2010. The Three Important P’s in a Seven-Sentence Writing. http://www.emotino.com/bai-viet/18642/the-three-important-ps-in-a-sevensentence-writing
7) Hoàng Hữu Phước. 08-03-2010. Kịch: Thorns of Life. http://www.emotino.com/bai-viet/18458/kich-thorns-of-life
8) Hoàng Hữu Phước. 17-9-2008. Anh Văn Bằng A, B, C Hay Cử Nhân? http://www.emotino.com/bai-viet/17025/anh-van-bang-a-b-c-hay-cu-nhan
Hoàng Hữu Phước, Thạc-sĩ Kinh-doanh Quốc-tế
Biển Hồ
You must be logged in to post a comment.